Formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego

Formularz informacyjny co do zasady ma wspomóc konsumenta w świadomej i odpowiedzialnej decyzji dotyczącej zaciąganego zobowiązania. W dobie mnogości ofert pożyczkowych na rynku, szybkości procesu uzyskania pożyczki (czy tez kredytu bankowego), dostęp do jednoznacznej informacji przedkontraktowej nie powinien być w żaden sposób utrudniony. Przecież rola formularza informacyjnego sprowadza się do możliwości porównania parametrów kilku pożyczek i tym samym wybranym tej najkorzystniejszej. W teorii formularz informacyjny miał pomóc konsumentom. Czy jest tak w rzeczywistości?

Formularz informacyjny unormowany jest w art. 13 i 14 ustawy o kredycie konsumenckim (dalej: ukk) . Ważny w aspekcie formularza informacyjnego jest także art. 11 ukk, który stanowi, że pożyczkodawca, lub tez pośrednik kredytowy, zobowiązany jest do udzielenia wyjaśnień co do treści, które przekazują konsumentowi, a które związane są z umową, którą konsument zamierza zawrzeć.  Ma to wszystko na celu sprawienie, że kredytobiorca podejmie w pełni świadomą decyzję dotyczącą zawarcia umowy pożycki, opierając się na podstawie wiedzy, którą ma przekazać kredytodawca.

Obowiązki kredytodawcy

Zamysłem ustawodawcy było więc nałożenie na kredytodawcę dwojakiego rodzaju obowiązków. Przede wszystkim obowiązku przekazania istotnych z punktu widzenia konsumenta informacji dotyczących umowy kredytu. Po drugie, kredytodawca jest zobowiązany wyjaśnić wszelkie wątpliwości dotyczące przyszłej umowy kredytu konsumenckiego. Spójrzmy na orzeczenie Sądu Najwyższego, które co prawda zapadło w czasie obowiązywania poprzedniej ustawy o kredycie konsumenckim, ale można je odnieść także do obecnego stanu prawnego, gdyż nie straciło na aktualności.

Wyrok z dnia 20 czerwca 2006 r. III SK 7/06

Konsument ma prawo do kompletnej i jednoznacznej informacji w sprawach mających istotne znaczenie dla zabezpieczenia jego interesu prawnego w warunkach globalizacji (masowości) obrotu prawnego i wielości ofert na rynku, które nie zawsze posługują się prawdziwymi i pełnymi informacjami, a niekiedy wprowadzają w błąd lub w sposób ukryty godzą w indywidualny i zbiorowy interes konsumentów.

Jak więc sprawić, aby informacja przedkontraktowa była kompletna i jednoznaczna?

Wystarczy, że formularz informacyjny zostanie ujednolicony i ustandaryzowany. W takim wypadku, kredytobiorca będzie miał możliwość porównania takich samych dokumentów w postaci formularzy informacyjnych od kilku kredytodawców, a interesujące go informacje, które chce porównać (przede wszystkim wysokość kosztów kredytu) znajdą się zawsze w tym samym miejscu. Wzór formularza informacyjnego znajdziemy w załączniku nr 1 do ukk.

Formularz informacyjny został wprowadzony po to, aby ryzyko podjęcia przez konsumenta błędnej decyzji, która może potem zaważyć na jego sytuacji w przyszłości (m. in. przecenienie możliwości spłaty pożyczki przez cały okres kredytowania) było jak najmniejsze. Oczywiście pożyczkodawca musi przede wszystkim zbadać zdolność kredytową konsumenta, ale także udzielić konsumentowi wszystkich wymaganych prawem informacji. Tylko w ten sposób można zagwarantować, że konsument będzie świadomy podjętej decyzji i będzie zdawał sobie sprawę z tego, na co tak naprawdę się pisze.

Formularz informacyjny – jakie informacje powinien zawierać?

Art. 13 ust. 1 ukk wskazuje na szereg obligatoryjnych informacji, które musi zawierać formularz informacyjny. I tak formularz informacyjny musi wskazać przede wszystkim dane, które zidentyfikują kredytodawcę (oraz pośrednika kredytowego, jeśli bierze udział w podpisaniu umowy). Kolejnym istotnymi informacjami będą te, które bezpośrednio dotyczącą umowy pożyczki lub kredytu. Formularz informacyjny musi więc zawierać m. in. całkowitą kwotę kredytu, stopę procentową, wskaźnik RRSO wraz z założeniami przyjętymi do jego obliczenia, całkowitą kwotę do zapłaty, oraz warunki wypłaty i spłaty. Kolejną grupą informacji, które musi zawierać formularz informacyjny, to informacje dotyczące gwarantowanych przez ukk praw kredytobiorcy, które są powiązane  z umową kredytową. Potencjalny kredytobiorca ma m. in.  uprawnienie do otrzymania bezpłatnej informacji na temat przeprowadzonej weryfikacji jego osoby w bazach danych (pod kątem oceny zdolności kredytowej), a także bezpłatnego projektu umowy – formularz informacyjny musi o tym wspominać.

Bardzo ważnym jest, aby wskazać w treści formularza informacyjnego czas związania kredytodawcy informacjami, które zostały przekazane za pośrednictwem formularza. Decyzji o zawarciu umowy nie musimy przecież podejmować w pięć minut (jest to niewskazane!) a gruntowana analiza kilku ofert kredytowych może zająć sporo czasu, dlatego istotne jest, aby formularz informacyjny zachowywał ważność przez okres co najmniej jednego dnia (art. 14 ust. 2 ukk).

Kiedy pożyczkodawca zobowiązany jest przekazać formularz informacyjny?

Formularz informacyjny jest realizacją obowiązków przedkontraktowych, więc musi być dostarczony konsumentowi przed zawarciem umowy kredytu konsumenckiego,
„w czasie umożliwiającym zapoznanie się z tymi informacjami” – jak wynika to z art. 13 ust. 1 ukk. Norma prawna z art. 13 ust. 1 ukk jest wyrazem transpozycji zapisów (transpozycja to takie mądre określenie na wdrożenie rozwiązań prawnych, które przewiduje ustawodawstwo unijne)  Dyrektywy 2008/48:

W celu umożliwienia konsumentom podejmowania decyzji przy pełnej znajomości faktów powinni oni przed zawarciem umowy o kredyt otrzymać odpowiednie informacje [które konsument może zabrać ze sobą i przeanalizować] na temat warunków i kosztów kredytu oraz swoich zobowiązań […]. W celu zapewnienia możliwie największej przejrzystości i porównywalności ofert takie informacje powinny w szczególności zawierać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania mającą zastosowanie do danego kredytu, określaną w całej Wspólnocie w taki sam sposób […].

Formularz informacyjny a trwały nośnik

Pojawia się pytanie – w jakiej formie kredytodawca winien przekazać formularz informacyjny konsumentowi?  Jedynym akceptowalnym sposobem dostarczenia formularza jest tak zwany trwały nośnik. Oprócz standardowego – papierowego – formularza, kredytodawca może przekazać formularz informacyjny na przykład na adres poczty elektronicznej konsumenta, w formie pliku pdf. Co należy podkreślić, trwałym nośnikiem nie jest strona internetowa pożyczkodawcy! Art. 5 pkt 17 ukk opisuje dokładnie, czym jest trwały nośnik:

trwały nośnik – materiał lub urządzenie służące do przechowywania i odczytywania informacji przekazywanych konsumentowi w związku z umową o kredyt, przez czas odpowiedni do celów jakim informacje te służą oraz pozwalające na odtworzenie tych informacji w niezmienionej postaci.

Strona internetowa nie jest trwałym nośnikiem, gdyż pożyczkodawca może w każdej chwili dokonać ingerencji w treść takiej strony. Ponadto, udostępnienie formularza informacyjnego na stronie internetowej nie pozwala na odtworzenie informacji w niezmienionej postaci przez dłuższy okres czasu. Na przestrzeni ostatnich lat, zarówno sądy, jak i Prezes UOKiK (Istotny pogląd w sprawie sygn. III Ca 529/16 Creamfinance Poland sp. z o.o.)  jednoznacznie wskazywały na to, że strona internetowa trwałym nośnikiem nie jest.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wyrok z dnia 22 grudnia 2017, sygn. akt XVII AmA 27/16

Zdaniem Sądu, pozwany prawidłowo przyjął, że praktykowany przez Spółkę od 18 kwietnia 2013 r. sposób przekazywania konsumentom informacji o oferowanym przez nią kredycie konsumenckim, tj. na formularzu informacyjnym, dostępnym na stronie internetowej Spółki (po wyborze za pomocą tzw. „suwaka” kwoty pożyczki i okresu jej spłaty albo po wyborze opcji „Weź pożyczkę”), nie spełnia – określonego w art. 13 ust. 1 i 2 ukk w zw. z art. 14 ukk – wymogu przekazania konsumentowi tego formularza przed zawarciem umowy na trwałym nośniku.

Czy pożyczkodawcy działają zgodnie z prawem i dostarczają konsumentom formularz informacyjny za pośrednictwem trwałego nośnika?

W związku z bardzo sformalizowanym procesem udzielenia pełnej informacji przedkontraktowej konsumentowi, który chciałby zawrzeć umowę pożyczki, niestety, ale często firmy pożyczkowe uciekają do łatwiejszych rozwiązań. Podyktowane to jest często faktem, że w dzisiejszej dobie szybkich pożyczek nie ma po prostu czasu ( i chęci) na to, żeby w pełni wywiązać się z nałożonych na ustawę obowiązków. Specjalnie dla Czytelników Antychwilówki przeprowadziłem krótkie badanie, w których pod lupę wziąłem 20 firm pożyczkowych oraz banków. Próbę badawczą stanowiły zarówno najbardziej popularne spółki, w których można zaciągnąć chwilówki, ale również firmy – krzaki, które działają chyba tylko dlatego, że niektórzy konsumenci są zadłużeni w każdej możliwej firmie i tylko głęboki research w odmętach Internetu pozwala im dotrzeć na strony tych pożyczkodawców. Wnioski z przeprowadzonego badania są – niestety – ale przerażające. Tylko trzech pożyczkodawców z dwudziestu działa w 100% zgodnie z prawem!

Jakie typowe błędy pojawiały się na etapie przedkontraktowym w analizowanych przypadkach?

• większość formularzy informacyjnych (15 formularzy z 20) nie były wysyłane za pomocą trwałego nośnika, a udostępniane na stronie internetowej, lub co gorsza, w formie wiadomości mailowej – ale dopiero po zawarciu umowy pożyczki! Jaki jest sens wysyłania dokumentu, który miałby stanowić podstawę do porównywania ofert pożyczkodawców w momencie związania się umową pożyczkową?
• 17 formularzy informacyjnych było niekompletnych, lub zawierały informacje niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Wisienka na torcie był formularz informacyjny udostępniony przez bezbanq.pl na stronie internetowej, po złożeniu wniosku. Formularz informacyjny podawał, że stopa procentowa pożyczki wynosi 9%, kiedy to w momencie składania wniosku maksymalna stopa procentowa wynosiła… 8 %.
•  nikt nie wyjaśnił mi związanych z formularzem informacyjnym wątpliwości. Żaden z konsultantów, którzy odebrali mój telefon, nie potrafił mi wskazać odpowiedzi dotyczących poprawności wyliczonego RRSO. Jeden konsultant stwierdził, że to całkowity koszt kredytu nie obejmuje… prowizji.
• tylko jeden formularz informacyjny był ważny dłużej niż 1 dzień (ale nie został wysłany za pośrednictwem trwałego nośnika). Reszta formularzy informacyjnych nie gwarantowała w żaden sposób potencjalnemu klientowi warunków do podjęcia świadomej decyzji. Co w przypadki, gdy konsument jest zdecydowany na zawarcie umowy pożyczki opiewającej na 20 tysięcy złotych? Czy naprawdę jeden dzień to wystarczający okres czasu, aby móc przeanalizować dokładnie kilkanaście różnych formularzy informacyjnych?

Jak wykorzystać błędy w formularzu informacyjnym?

Kwestie związane z dostarczeniem (lub nie) formularza informacyjnego, mają wpływ na późniejszą sytuację konsumenta związaną z podpisaną umową pożyczkową. Możliwe jest przecież, że formularz informacyjny został skonstruowany w tak niejasny sposób, że potencjalny kredytobiorca nie zrozumiał jego treści w konsekwencji związał się niekorzystnym dla siebie kontraktem umownym. Może dojść również do sytuacji, że formularz informacyjny różni się od zawartej umowy, co wcale nie jest tak rzadką sytuacją.

___________________________________________________________________________________________________________________

Wszystkie treści, które umieszczam na Antychwilówce są bezpłatne.  Jeśli jednak moje porady dotyczące szeroko pojętej ochrony konsumenta usług finansowych pomogły Ci w rozwiązaniu Twojego problemu z pożyczkodawcą, byłoby mi niezmiernie miło, gdybyś chciał(a) wspomóc blog finansowo i przekazał(a) darowiznę poprzez serwis zrzutka.pl.

Każda wpłata pomoże w rozwoju bloga i dotarciu do coraz szerszego grona odbiorców.   Dziękuję!

___________________________________________________________________________________________________________________________

Trzeba zaznaczyć, że naruszenie jakiegokolwiek obowiązku określonego w art. 13-14 nie powoduje, że zawarta umowa jest nieważna. Sam formularz informacyjny nie jest także umową o kredyt konsumencki, dlatego też naruszenie obowiązków przedkontraktowym nie powoduje, że kredytobiorca uprawniony jest do złożenia oświadczenia o sankcji kredytu darmowego.  Zważywszy na fakt, że formularz informacyjny nie jest umową pożyczki, to w nie można traktować tego dokumentu na równi z umową, a wszystkie wymagane informacje, które mają znaleźć się w umowie pożyczki, muszą być w umowie, a nie gdziekolwiek indziej – w tym w formularzu informacyjnym. Jeśli więc Twoja umowa pożyczki nie zawiera wskaźnika RRSO, a pożyczkodawca zapiera się, że wszystko jest w porządku, bo RRSO podane jest w formularzu informacyjnym, to jest to podstawa do złożenia oświadczenia o sankcji kredytu darmowego.

Spójrzmy na decyzję Prezesa UOKiK, która potwierdza, że formularz informacyjny nie jest umową pożyczki.

Decyzja Prezesa UOKIK w sprawie RBG-61-22/14/JM

Art. 30 ust. 1 ukk wskazuje na obowiązek zawarcia wymienionych tam informacji w umowie, nie w innych dokumentach dotyczących kredytu konsumenckiego. Warunku wskazanego wyżej nie spełnia zwłaszcza formularz informacyjny, który pełni inną rolę (przedkontraktowa informacja o ofercie) i którego dotyczą osobne przepisy (art. 13 i 14 ukk), ani też Harmonogram w postaci osobnego dokumentu lub pliku, nie związanego de facto z umową poza odesłaniem w Ramowej Umowie Pożyczki do niego jako „integralnej części umowy”. Istotą zarzutu nie jest zatem obowiązek wskazywania informacji określonej w art. 30 pkt 7 ukk gdziekolwiek, lecz konkretnie w dokumencie umowy o kredyt konsumencki.

Naruszenie obowiązków związanych z dostarczeniem poprawnego formularza informacyjnego może w konsekwencji doprowadzić do nałożenia kar na nieuczciwego pożyczkodawcę. W przeszłości Prezes UOKiK wydawał szereg decyzji, w której uznawał podobne działania za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (m. in. decyzja Prezesa UOKiK nr DDK-19/2016 z 26.08.201).  Rażące naruszenie związane z etapem przedkontraktowym  jest także wykroczeniem, a za działanie niezgodne z prawem pożyczkodawca ponosi odpowiedzialność karną!

Art. 138c.  § 1. Kodeksu Wykroczeń

Kto w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa zawiera z konsumentem umowę o kredyt konsumencki z rażącym naruszeniem wymagań dotyczących treści umowy albo z pominięciem obowiązku doręczenia jej dokumentu, podlega karze grzywny.

Wada oświadczenia woli

Pobieżna analiza dwudziestu formularzy informacyjnych wskazała, że większa część analizowanych firm pożyczkowych nie działa zgodnie z prawem. Oczywiście próbka jest zbyt mała, aby móc te wyniki przełożyć na całość rynku szybkich pożyczek, ale mam nieodparte wrażenie, że tylko mały procent wszystkich pożyczkodawców działa całkowicie zgodnie z prawem.  Konsument nie stoi jednak na straconej pozycji. Błędy, które popełnił pożyczkodawca, można skutecznie wykorzystać przeciwko niemu i bronić się przed nieuzasadnionym roszczeniem w sądzie.  Pominięcie w formularzu informacyjnym obligatoryjnych informacji, brak dostarczenia formularza przed zawarciem umowy pożyczki, udzielenie błędnej informacji, może uprawniać pożyczkobiorcę do uchylenia się od skutków prawnych zawartej umowy pożyczki.

Art. 84 §1 Kodeksu cywilnego

 W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.

Poli Invest przegrywa w sądzie powództwo o 1731.92 zł – umowa Kredyt1000 niezgodna z prawem

Umowa pożyczki, która została zawarta z rażącym naruszeniem prawa, nie może stanowić podstawy do wysuwania jakichkolwiek roszczeń wobec konsumenta. Poli Invest, spółka z Suwałk, trudniąca się udzielaniem krótkoterminowych pożyczek, najzwyczajniej w świecie nie respektuje norm prawnych, które zobowiązują spółkę do udzielenia konsumentowi informacji przedkontraktowej przed zawarciem umowy chwilówki.

Pożyczkodawca zapomniał, że formularz informacyjny wysyła się przed zawarciem umowy, pożyczkobiorca otrzymał dokument w postaci pliku pdf dopiero po otrzymaniu pieniędzy.

Dodatkowo, formularz informacyjny zawierał całą masę sprzecznych i wzajemnie się wykluczających informacji. Pożyczkodawca wskazał m. in. stopę procentową wyższą, niż odsetki maksymalne (w drugim miejscu stopa procentowa była podana już w poprawnej wysokości), nie potrafił jednoznacznie poinformować konsumenta o całkowitym koszcie kredytu, przedstawił też błędną wysokość RRSO.

Pożyczkobiorca po kontakcie ze mną zaprzestał spłat. Sprawa znalazła swój finał w sądzie. Poli Invest wystąpiła o zwrot 1731,92 zł,  kiedy całkowity koszt kredytu był niższy o ponad 360 zł!

W efekcie podniesionych zarzutów od nakazu zapłaty i naruszenia przez pożyczkodawcą obowiązków przedkontraktowych, powództwo zostało oddalone w całości.

Rady dla Ciebie

Sprawdź dokładnie, czy przekazany Tobie formularz informacyjny zawiera wszystkie elementy wymagane prawem.  Przeanalizuj, czy pożyczkodawca wysłał do Ciebie formularz informacyjny przed zawarciem umowy. Dodatkowo, porównaj zawartą umowę pożyczki z formularzem informacyjnym i sprawdź, czy zawarte w dokumentach informacje są tożsame.  Pamiętaj równocześnie, że art. 30 ust. 1 ukk wskazuje na obligatoryjne informacje, które mają znaleźć się w umowie pożyczki, a nie w formularzu informacyjnym.  Jeśli masz jakiegokolwiek wątpliwości, co do tego, że pożyczkodawca wywiązał się z nałożonych na niego obowiązków przedkontraktowych – podejmij stosowne działania. Możesz wystosować do pożyczkodawcy reklamację i powołać się na zawarcie umowy pod wpływem błędu. Możesz również złożyć oświadczenie zamieniające kredyt w darmowy – jeśli umowa nie zawiera informacji z art. 30 ust. 1 ukk, a informacje te są wskazanie jedynie w formularzu informacyjnym.

UWAGA!

Wszystkie działania związane z reklamacjami do podmiotów rynku finansowego powinny być przemyślane oraz poprzedzone dokładną analizą sprawy. Może okazać się, że wysłanie reklamacji może zaszkodzić, a nie pomóc i zdecydowanie lepiej podjąć obronę procesową. Pamiętaj, że wysłanie reklamacji do pożyczkodawcy, nie gwarantuje uznania Twoich roszczeń, a co więcej – bezmyślne skopiowanie zarzutów ze wzoru, który znalazłeś na jakimś forum, po prostu zamknie Ci drogę do skutecznego pozbycia się problemu w postaci drogiej chwilówki.

Zawsze możesz skorzystać z mojej bezpłatnej pomocy przy analizie Twojej sytuacji. Skorzystaj z poniższego formularza, aby się ze mną skontaktować.