Art. 118 Kodeksu cywilnego – przedawnienie roszczeń banku wobec konsumenta

Art. 118 Kodeksu cywilnego określa zasady przedawnienia roszczeń w polskim prawie. Zgodnie z jego treścią, jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia dla roszczeń wynosi 6 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – 3 lata. Od 9 lipca 2018 roku ustawodawca wprowadził również zasadę, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, jeśli termin przedawnienia wynosi co najmniej 2 lata. Ta zmiana ma na celu uproszczenie liczenia terminów oraz zwiększenie stabilności stosunków prawnych, co jest kluczowym założeniem instytucji przedawnienia.

Przedawnienie roszczeń – istota i znaczenie w prawie cywilnym

Przedawnienie roszczeń pełni kluczową funkcję w porządkowaniu relacji prawnych, szczególnie w sytuacjach, gdy dłużnik pozostaje w zwłoce z płatnością przez długi okres czasu, a wierzyciel nie podejmuje żadnych działań. Mechanizm ten wprowadza granice czasowe, w których wierzyciel może skutecznie dochodzić swojego prawa przed sądem. Po upływie terminu przedawnienia dłużnik może skutecznie uchylić się od spełnienia świadczenia.

Ogólne zasady wynikające z art. 118 kc

Art. 118 kc reguluje terminy przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych. Zgodnie z tym przepisem, jeśli ustawa szczególna nie stanowi inaczej, terminy przedawnienia wynoszą 6 lat dla roszczeń ogólnych oraz 3 lata dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i roszczeń o świadczenia okresowe. Nowelizacja z 2018 roku wprowadziła również zasadę, że terminy przedawnienia kończą się z ostatnim dniem roku kalendarzowego, o ile wynoszą co najmniej 2 lata. Wyjątek od tej zasady dotyczy terminów krótszych niż 2 lata, które kończą się zgodnie z datą wyliczoną na podstawie art. 112 kc.

Cel i znaczenie nowelizacji art. 118 kc

Zmiany wprowadzone nowelizacją z 13 kwietnia 2018 r. miały na celu uproszczenie zasad ustalania terminu przedawnienia oraz zapewnienie większej stabilności w obrocie prawnym. Skrócenie ogólnego terminu przedawnienia z 10 do 6 lat ma zmobilizować strony do szybszego dochodzenia swoich roszczeń. Dodatkowo, zmiana ta jest odpowiedzią na trudności dowodowe związane z długotrwałym przechowywaniem niekiedy bardzo obszernej dokumentacji. Ustalanie daty końca terminu przedawnienia na ostatni dzień roku kalendarzowego ma ułatwić określenie momentu jego upływu i ograniczyć ryzyko błędów.

Różnice w terminach przedawnienia wynikające z art. 118 kc

Art. 118 kc wprowadza zróżnicowanie w długości terminów przedawnienia w zależności od charakteru roszczenia. Roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz roszczenia o świadczenia okresowe, takie jak czynsz, odsetki czy raty, podlegają krótszemu, 3-letniemu terminowi. Z kolei roszczenia niezwiązane z działalnością gospodarczą, np. wynikające z umów zawieranych między osobami fizycznymi, podlegają ogólnemu, 6-letniemu terminowi przedawnienia. Przepisy szczególne, takie jak art. 442(1) kc dotyczący czynów niedozwolonych czy art. 554 kc dotyczący sprzedaży, mogą wprowadzać odmienne terminy przedawnienia, które wyłączają zastosowanie ogólnych zasad wynikających z Art. 118 kc​

Zasada końca roku kalendarzowego w art. 118 kc

Istotną zmianą wprowadzoną nowelizacją z 2018 r. jest zasada, że terminy przedawnienia wynoszące co najmniej 2 lata kończą się z ostatnim dniem roku kalendarzowego. Na przykład, jeśli trzyletni termin przedawnienia rozpoczął bieg 10 stycznia 2020 r., to zakończy się nie 10 stycznia 2023 r., lecz 31 grudnia 2023 r. Wyjątek stanowią terminy krótsze niż 2 lata, które kończą się zgodnie z regułami art. 112 kc, tj. w dniu odpowiadającym dacie rozpoczęcia biegu terminu. Taka konstrukcja przepisów ułatwia ustalanie daty końca terminu przedawnienia, eliminując potrzebę dokładnego wyliczania konkretnej daty, w której należałoby doszukiwać się upływu terminu przedawnienia.

Przedawnienie kredytu – po ilu latach?

Roszczenia banku wobec konsumenta z tytułu umowy kredytowej podlegają 3-letniemu terminowi przedawnienia, zgodnie z art. 118 k.c. oraz orzecznictwem Sądu Najwyższego. Przykładowo, jeśli kredyt został udzielony w styczniu 2020 roku, a termin spłaty przypadał w styczniu 2021 roku, roszczenie przedawni się z końcem 2024 roku – nie wcześniej niż 31 grudnia. Zmiana wprowadzona nowelizacją z 2018 roku w zakresie kończenia terminu przedawnienia w ostatnim dniu roku kalendarzowego ma szczególne znaczenie dla kredytów i pożyczek, gdyż wydłuża ona czas, w którym wierzyciel może dochodzić swojego roszczenia. Dla dłużników oznacza to dodatkową niepewność co do czasu zakończenia możliwości dochodzenia długu przez wierzyciela​.

Przedawnienie roszczeń banku wobec konsumenta – szczegółowe zasady

Zasady dotyczące przedawnienia roszczeń wobec konsumentów zostały uregulowane w sposób szczegółowy nie tylko przez Kodeks cywilny, ale również orzecznictwo Sądu Najwyższego. Uchwała Sądu Najwyższego z 13 maja 2022 roku (III CZP 46/22) jednoznacznie wskazała, że trzyletni termin przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy wobec konsumenta, który rozpoczął bieg przed wejściem w życie nowelizacji z 2018 roku, kończy się ostatniego dnia roku kalendarzowego. Uchwała ta wprowadza jednolitość w interpretacji przepisów intertemporalnych, potwierdzając, że art. 118 zdanie drugie k.c. ma zastosowanie również do roszczeń, których bieg rozpoczął się przed wejściem w życie nowych przepisów. Dla konsumentów oznacza to, że wierzyciel zyskuje dodatkowy czas na dochodzenie swoich praw, co w praktyce może prowadzić do wydłużenia czasu, w którym dług może być egzekwowany.  Po ilu latach przedawnia się dług w banku? To zależy od wielu czynników. Przede wszystkim należy sprawdzić wymagalność roszczenia. Kredyt bankowy jest zazwyczaj spłacany w ratach. Zatem terminem wymagalności będzie dzień spłaty raty wskazany w harmonogramie. Po upływie tego terminu rozpoczyna bieg terminu przedawnienia raty kredytowej. Gdy dojdzie do wypowiedzenia kredytu, zaczyna bieg termin przedawnienia reszty niespłaconego zobowiązania, Nie ma to jednak wpływu na wymagalność poprzednich rat.

Uchwała Sądu Najwyższego III CZP 46/22

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2022 r. (sygn. III CZP 46/22) rozstrzyga kluczowe wątpliwości dotyczące stosowania przepisów o przedawnieniu, szczególnie w kontekście zmian wprowadzonych nowelizacją Kodeksu cywilnego z 13 kwietnia 2018 r. Uchwała odnosi się do sytuacji, w której trzyletni termin przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi rozpoczął bieg przed 9 lipca 2018 r., ale nie upłynął przed tym dniem. Sąd Najwyższy orzekł, że taki termin kończy się ostatniego dnia roku kalendarzowego, zgodnie z art. 118 zdanie drugie k.c., w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2018 roku.

Podstawy uchwały – analiza stanu faktycznego

Sprawa dotyczyła umowy pożyczki zawartej w maju 2017 r., której termin zwrotu przypadał na lipiec 2017 r. Roszczenie związane z tą umową przeszło na innego wierzyciela na podstawie cesji. Pożyczkobiorca nie uregulował zobowiązania, a powództwo o zapłatę zostało wytoczone dopiero w grudniu 2020 r. Sąd pierwszej instancji uznał, że roszczenie uległo przedawnieniu, licząc trzyletni termin od pierwotnej daty wymagalności. Sąd Okręgowy, rozpoznając apelację, zwrócił uwagę na rozbieżności w orzecznictwie i doktrynie co do stosowania art. 118 zdanie drugie k.c. do terminów rozpoczętych przed wejściem w życie nowelizacji.

Przepisy intertemporalne – kluczowe aspekty

Podstawą prawną rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego była analiza art. 5 ustawy nowelizacyjnej, który wprowadza zasadę, że nowe przepisy o przedawnieniu stosuje się do roszczeń powstałych przed wejściem w życie ustawy, jeśli nie były jeszcze przedawnione. W kontekście roszczeń przedsiębiorcy wobec konsumenta, których bieg terminu przedawnienia rozpoczął się przed 9 lipca 2018 r., uchwała potwierdza, że terminy te kończą swój bieg na zasadach wprowadzonych przez nowelizację – czyli z końcem roku kalendarzowego. To rozwiązanie budzi wątpliwości co do konsekwencji dla sytuacji prawnej konsumentów.

Skutki uchwały dla konsumentów

1. Wydłużenie terminu przedawnienia na niekorzyść konsumentów
   Uchwała III CZP 46/22 potwierdza, że zastosowanie art. 118 zdanie drugie k.c. do roszczeń przedsiębiorców wobec konsumentów może prowadzić do przedłużenia terminu przedawnienia, co daje wierzycielowi dodatkowy czas na dochodzenie swoich praw. Dla przykładu, jeśli trzyletni termin przedawnienia miałby upłynąć w czerwcu 2018 r., zgodnie z zasadą końca roku kalendarzowego, wierzyciel miał czas aż do 31 grudnia 2021 roku na podjęcie działań​
2. Ograniczenie ochrony konsumentów
   Nowelizacja miała na celu poprawę sytuacji konsumenta, wprowadzając m.in. obowiązek badania przedawnienia z urzędu. Jednak mechanizm przesunięcia końca terminu przedawnienia na koniec roku kalendarzowego w praktyce może działać na niekorzyść konsumentów, zwiększając czas, w którym wierzyciel może dochodzić roszczenia.
3. Neutralność przepisów intertemporalnych
   Uchwała wskazuje, że przepisy intertemporalne nowelizacji są neutralne pod względem relacji konsument–przedsiębiorca. Jednak brak dodatkowych regulacji ochronnych dla konsumentów w zakresie przedłużonych terminów przedawnienia może budzić kontrowersje.

Wnioski płynące z uchwały Sądu Najwyższego sygn. III CZP 46/22

Uchwała III CZP 46/22 ma daleko idące konsekwencje zarówno dla wierzycieli, jak i konsumentów. Wierzyciele zyskują dodatkowy czas na dochodzenie roszczeń.  Konsumenci, z drugiej strony, muszą być świadomi, że przedawnienie ich zobowiązań może nastąpić później, niż początkowo zakładali. Z perspektywy prawa, uchwała ta porządkuje rozbieżności interpretacyjne, ale jednocześnie obnaża pewne słabości regulacji intertemporalnych, które mogą wpływać na sytuację prawną słabszej strony umowy – czyli konsumenta.

Pisząc prościej – Sąd Najwyższy stwierdził, że dobrym pomysłem będzie wydłużenie terminu przedawnienia – z korzyścią dla wierzycieli.

Nie wiesz, czy Twój dług wobec banku się przedawnił? Sprawdź dostępne opcje

Jeżeli masz wątpliwości dotyczące przedawnienia swojego długu wobec banku,  skorzystaj z kalkulatora przedawnienia, który pozwoli Ci szybko obliczyć, czy roszczenie wierzyciela jest już przedawnione. Ponadto udostępniam szczegółowe poradniki na temat przedawnienia roszczeń w relacjach z firmami windykacyjnymi oraz w przypadku nakazów zapłaty. Zawsze też możesz do mnie napisać – sprawdzę, czy Twój dług jest przedawniony!