Cesja wierzytelności to jedno z często spotykanych pojęć w świecie finansów, szczególnie w kontekście zobowiązań, kredytów i pożyczek. Dla wielu osób może to brzmieć skomplikowanie, ale w rzeczywistości jest to stosunkowo prosty proces prawny, który ma duże znaczenie dla dłużników i wierzycieli. Warto zrozumieć, na czym polega cesja wierzytelności, ponieważ może ona bezpośrednio wpłynąć na sposób, w jaki dług jest obsługiwany oraz na to, z kim w przyszłości będziesz miał do czynienia jako dłużnik. Sprawdźmy więc, co na temat cesji wierzytelności mówi kodeks cywilny i jak działa ten mechanizm w praktyce.
Spis treści
Co to jest cesja wierzytelności?
Cesja wierzytelności początkowo może brzmieć skomplikowanie, jednak jest to nic innego jak „przelew” wierzytelności, czyli przeniesienie praw do długu z jednego podmiotu na drugi. Warto zaznaczyć, że samo słowo „cesja” pochodzi od łacińskiego cessio, które oznacza ustąpienie, co dobrze oddaje istotę tego procesu – ustąpienie miejsca nowemu wierzycielowi. Cesja jest regulowana przez Kodeks Cywilny i najczęściej spotykana w kontekście kredytów, pożyczek oraz zaległych płatności.
Proces ten pozwala firmom, instytucjom finansowym lub osobom prywatnym na sprzedaż wierzytelności, co oznacza, że obowiązek odzyskania długu przechodzi na inny podmiot – zazwyczaj firmy windykacyjne lub fundusze sekurytyzacyjne. Cesja wierzytelności może dotyczyć zarówno długów wynikających z umów między firmami, jak i zaległości klientów indywidualnych wobec banków czy firm pożyczkowych.
W praktyce, cesja wierzytelności jest szeroko stosowana, zwłaszcza w przypadku dużych przedsiębiorstw, które chcą poprawić swoją płynność finansową poprzez sprzedaż wierzytelności, które są trudne do wyegzekwowania.
Cesja wierzytelności- k.c.
esja wierzytelności jest uregulowana w Kodeksie cywilnym, w artykułach 509-518, które szczegółowo opisują, jakie prawa przechodzą na nowego wierzyciela oraz w jakich sytuacjach można dokonać cesji. Cesja wierzytelności dotyczy przeniesienia prawa do domagania się świadczenia od dłużnika na inną osobę lub podmiot. Może to być zarówno wierzytelność pieniężna, jak i niepieniężna, pod warunkiem, że nie ma przepisów zakazujących jej zbycia.
Jednym z najważniejszych aspektów cesji jest fakt, że może ona być dokonana bez zgody dłużnika, co oznacza, że dłużnik często nie jest świadomy zmiany wierzyciela, dopóki nie otrzyma oficjalnego zawiadomienia o cesji. Jest to możliwe, ponieważ cesja odbywa się pomiędzy pierwotnym wierzycielem a nowym nabywcą wierzytelności (cesjonariuszem), bez konieczności angażowania dłużnika.
Jednak są sytuacje, w których przelew wierzytelności nie jest dopuszczalny. Kodeks cywilny wskazuje trzy kluczowe przesłanki, które uniemożliwiają dokonanie cesji. Po pierwsze, jeśli przepisy prawa zakazują przeniesienia określonych wierzytelności, np. związanych z wynagrodzeniem za pracę lub niektórymi zobowiązaniami wynikającymi z prawa rodzinnego, przelew staje się niemożliwy. Po drugie, strony umowy mogą ustalić w kontrakcie tzw. pactum de non cedendo, czyli zakaz przenoszenia wierzytelności bez zgody dłużnika. Oznacza to, że jeśli umowa zawiera taki zapis, wierzyciel nie będzie mógł zbyć wierzytelności bez wcześniejszej zgody dłużnika.
Po trzecie, pewne wierzytelności mają charakter osobisty, co czyni je nieprzenoszalnymi, np. wierzytelności alimentacyjne czy rentowe. W takich przypadkach cesja jest niedopuszczalna, gdyż zmiana wierzyciela mogłaby zmienić istotę zobowiązania, co mogłoby nie być zgodne z celem świadczenia.
Przykładem, w którym przelew wierzytelności może zostać ograniczony, jest sytuacja wynikająca z umowy przetargowej. Pomimo że wierzytelności te mogą być przenoszone, istnieje dyskusja w literaturze prawniczej, czy charakter przetargu, mający na celu wyeliminowanie konkurentów, nie wyklucza takiego przeniesienia.
Umowa cesji wierzytelności
Umowa cesji wierzytelności to kluczowy dokument, który reguluje przeniesienie wierzytelności z jednego podmiotu (cedenta) na inny (cesjonariusza). Jest to umowa o charakterze konsensualnym, co oznacza, że wierzytelność przechodzi na nabywcę już w momencie zawarcia umowy – wystarczy, że strony wyrażą zgodę (tzw. solo consensu). Nie ma potrzeby podejmowania żadnych dodatkowych działań, aby cesja była skuteczna, co czyni ten proces wyjątkowo prostym i szybkim.
Co istotne, Kodeks cywilny nie wymaga szczególnej formy dla tej umowy – może być zawarta zarówno pisemnie, jak i ustnie, chociaż w praktyce umowy pisemne są preferowane, aby uniknąć ewentualnych sporów i nieporozumień. Przepisy szczególne mogą jednak w niektórych przypadkach nakładać dodatkowe wymagania formalne, na przykład przy wierzytelnościach zabezpieczonych hipoteką.
Kluczowym elementem takiej umowy jest opis wierzytelności, która ma być przedmiotem cesji. Musi ona istnieć w momencie zawierania umowy oraz być odpowiednio oznaczona, zarówno pod względem stron, jak i przedmiotu świadczenia. Cedent, czyli dotychczasowy wierzyciel, powinien mieć prawo do rozporządzania daną wierzytelnością, co oznacza, że tylko on może przekazać ją na rzecz innego podmiotu.
Warto również zawrzeć w umowie informacje o tym, kto odpowiada za powiadomienie dłużnika o przelewie wierzytelności. Chociaż nie jest to wymóg formalny, powiadomienie dłużnika ma istotne znaczenie praktyczne – pozwala uniknąć sytuacji, w której dłużnik nieświadomie spełnia świadczenie na rzecz pierwotnego wierzyciela, co może prowadzić do komplikacji prawnych.
Cesja wierzytelności – wzór
Jeśli zastanawiasz się, jak wygląda wzór umowy cesji wierzytelności, to jest to dość prosty dokument. Powinien zawierać wszystkie niezbędne informacje, takie jak: dane stron umowy, opis wierzytelności, która jest przenoszona, oraz szczegóły dotyczące powiadomienia dłużnika. Poniżej znajdziesz uproszczony wzór takiej umowy:
„Umowa cesji wierzytelności zawarta dnia… pomiędzy… a… na mocy której wierzyciel (cedent) przekazuje prawo do wierzytelności nowemu wierzycielowi (cesjonariuszowi)…”
Taki dokument najlepiej sporządzić na piśmie, aby uniknąć niejasności i problemów w przyszłości.
Cesja wierzytelności – zgoda dłużnika
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, a dokładnie art. 509, zgoda dłużnika na cesję wierzytelności nie jest wymagana. Oznacza to, że umowa cesji może być zawarta między wierzycielem a nabywcą wierzytelności (cesjonariuszem) bez konieczności informowania o tym dłużnika na etapie jej zawierania. Dłużnik dowiaduje się o przelewie zazwyczaj dopiero wtedy, gdy otrzymuje oficjalne zawiadomienie od nowego wierzyciela.
Jednak brak zgody dłużnika rodzi ryzyko, że mógłby on nieświadomie spłacić swoje zobowiązanie wobec pierwotnego wierzyciela, co mogłoby prowadzić do komplikacji. Aby temu zapobiec, ustawodawca wprowadził zabezpieczenie w art. 512 Kodeksu cywilnego, które chroni dłużnika przed taką sytuacją. Zgodnie z tym przepisem, dopóki wierzyciel pierwotny (zbywca) nie poinformuje dłużnika o cesji, spłata długu na rzecz tego wierzyciela będzie uznana za skuteczną wobec nabywcy wierzytelności. Oznacza to, że nawet jeśli wierzytelność została przeniesiona, ale dłużnik o tym nie wiedział, jego obowiązek zostanie uznany za spełniony, jeśli zapłaci pierwotnemu wierzycielowi.
Wyjątkiem od tej zasady są sytuacje, gdy dłużnik wiedział o cesji, nawet jeśli nie otrzymał formalnego zawiadomienia. W takim przypadku spłata wobec pierwotnego wierzyciela może zostać uznana za nieskuteczną wobec nowego wierzyciela.
Czy bank może sprzedać dług firmie windykacyjnej?
Jeśli szukasz odpowiedzi na tak postawione pytanie – tak, bank może sprzedać dług do firmy windykacyjnej na podstawie umowy cesji wierzytelności. O tej cesji należy zawiadomić dłużnika. Zawiadomienie dłużnika o cesji wierzytelności ma istotne konsekwencje prawne i praktyczne. Choć cesja wierzytelności staje się skuteczna już w momencie zawarcia umowy między wierzycielem a nabywcą, dłużnik musi być o tym poinformowany, aby uniknąć potencjalnych problemów. Dopóki dłużnik nie zostanie formalnie powiadomiony o cesji, może w dobrej wierze spłacić swoje zobowiązanie do pierwotnego wierzyciela, co może prowadzić do nieporozumień i opóźnień w spłacie wobec nowego wierzyciela.
Obowiązek poinformowania dłużnika spoczywa na dotychczasowym wierzycielu (cedencie), choć nie jest to warunek skuteczności samej cesji. W praktyce oznacza to, że cesja staje się prawnie wiążąca, nawet jeśli dłużnik o niej nie wie, ale jego brak wiedzy może doprowadzić do sytuacji, w której spłaci dług niewłaściwej osobie. Z perspektywy nabywcy wierzytelności (cesjonariusza) oznacza to, że musi on dopilnować, aby zbywca poinformował dłużnika o cesji, aby uniknąć komplikacji.
Co ciekawe, dłużnik może uzyskać informację o cesji z różnych źródeł – nie musi to być bezpośrednio od nowego wierzyciela. Jeśli dłużnik dowie się o cesji z innych źródeł, nie powinien już spłacać zobowiązania wobec pierwotnego wierzyciela, a jeśli to zrobi, nie zostanie zwolniony z długu wobec nowego wierzyciela. Z tego powodu zarówno cedent, jak i cesjonariusz mają interes w tym, aby jak najszybciej przekazać formalne zawiadomienie o cesji.
W praktyce często zdarza się, że cesjonariusz samodzielnie dostarcza dłużnikowi oświadczenie o przelewie wierzytelności, szczególnie jeśli cedent nie dopełni tego obowiązku. Może także żądać od cedenta dowodu, że taki obowiązek został spełniony, aby zabezpieczyć swoje interesy w przyszłych roszczeniach.
Cesja wierzytelności przyszłych
Cesja wierzytelności może dotyczyć nie tylko wierzytelności już istniejących, ale także tych, które powstaną w przyszłości. Jest to tzw. cesja wierzytelności przyszłych, której dopuszczalność opiera się na przepisach Kodeksu cywilnego.
Kluczowym warunkiem skuteczności takiej cesji jest istnienie stosunku prawnego, z którego dana wierzytelność może w przyszłości wyniknąć.
Warto rozróżnić różne rodzaje wierzytelności przyszłych, w tym wierzytelności warunkowe i terminowe, a także tzw. ekspektatywę powstania wierzytelności. Ważne jest, że przedmiotem cesji jest wierzytelność, a nie ekspektatywa – oznacza to, że cesja staje się skuteczna dopiero w momencie, gdy wierzytelność faktycznie powstanie. Innymi słowy, jeśli dany dług jeszcze nie istnieje, cesja będzie skuteczna w chwili jego powstania, co oznacza, że prawo do niego przejdzie na cesjonariusza dopiero wówczas, gdy wierzytelność się zmaterializuje.
Przykładem może być firma budowlana, która podpisała kontrakt na wykonanie usługi w przyszłości. Choć płatność z tego kontraktu jeszcze nie jest wymagalna, firma może sprzedać prawo do przyszłych należności wynikających z tej umowy. Aby cesja była skuteczna, konieczne jest jednak, by dokładnie określić, z jakiego stosunku prawnego ma wynikać dana wierzytelność.
Należy pamiętać, że całkowity brak istniejącego stosunku prawnego, z którego mogłaby powstać wierzytelność, czyni umowę cesji nieważną. W takiej sytuacji przelew wierzytelności przyszłych nie będzie miał skutków prawnych, ponieważ nie ma jeszcze podstawy do powstania zobowiązania.
Podważenie cesji wierzytelności
Czy możliwe jest podważenie cesji wierzytelności? W pewnych przypadkach – jak najbardziej. Dłużnik może podnieść zarzuty wobec nowego wierzyciela, które przysługiwały mu wobec pierwotnego wierzyciela, co jest kluczową zasadą ochrony dłużnika. Na przykład, jeśli dłużnik ma wątpliwości co do naliczonych opłat lub prowizji przez pierwotnego wierzyciela, może te same zarzuty przedstawić nowemu wierzycielowi, który nabył wierzytelność. Jest to szczególnie istotne, ponieważ nowy wierzyciel nie zyskuje większych praw niż te, które miał pierwotny wierzyciel.
Podstawą do podważenia cesji może być również brak odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej skuteczne przeniesienie wierzytelności. Zgodnie z art. 511 Kodeksu cywilnego, jeżeli wierzytelność została stwierdzona pismem, przelew tej wierzytelności również musi być stwierdzony pismem. W praktyce zdarza się, że nowy wierzyciel (np. fundusz windykacyjny) nie posiada wszystkich wymaganych dokumentów, takich jak umowa cesji lub dowód jej skutecznego zawarcia. W przypadku, gdy brak jest dowodu na to, że wierzytelność została prawidłowo przeniesiona, dłużnik może podnieść ten zarzut jako argument przeciwko nowemu wierzycielowi.
Na przykład, jeżeli dłużnik otrzymał jedynie informację o przeniesieniu obsługi pożyczki, ale fundusz nie przedstawił umowy przelewu wierzytelności, dłużnik może kwestionować prawo nowego wierzyciela do dochodzenia zapłaty. Samo oświadczenie wierzyciela, że doszło do cesji, bez odpowiednich dokumentów, nie jest wystarczające do udowodnienia skutecznego przeniesienia wierzytelności.
Cesja wierzytelności a przedawnienie
Podobnie jak w przypadku innych wierzytelności, cesja wierzytelności podlega ogólnym zasadom przedawnienia. Oznacza to, że nawet jeśli wierzytelność zostaje scedowana na nowego wierzyciela, termin przedawnienia nie rozpoczyna się na nowo – biegnie od momentu, w którym wierzytelność stała się wymagalna. W przypadku przedawnienia, zarówno pierwotny wierzyciel, jak i nowy nabywca wierzytelności, tracą prawo do skutecznego dochodzenia swoich roszczeń. Dłużnik ma wtedy prawo powołać się na przedawnienie, aby uniknąć obowiązku spłaty długu.
Jednak w przypadku wierzytelności wynikających z czynności bankowych istnieją pewne dodatkowe zastrzeżenia, szczególnie dotyczące wierzytelności powstałych przed zmianą przepisów dotyczących bankowych tytułów egzekucyjnych. Banki posiadały w przeszłości specjalne uprawnienia do wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych, co mogło wpływać na przerwanie biegu przedawnienia w trakcie postępowania egzekucyjnego. Te uprawnienia przysługiwały jednak wyłącznie bankom, co oznacza, że nabywca wierzytelności bankowej, który nie jest bankiem, nie może skorzystać z przerwania biegu przedawnienia wynikającego z takiego tytułu. Innymi słowy, nowy wierzyciel, który nie jest bankiem, nie może powoływać się na wcześniejsze uprawnienia bankowe ani kontynuować egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego.
Aby nabywca wierzytelności bankowej mógł skutecznie prowadzić egzekucję, musi uzyskać nowy tytuł wykonawczy, co dodatkowo komplikuje sytuację prawną nabywcy. Ponadto, w literaturze prawniczej można spotkać opinie, że przelew wierzytelności wynikających z czynności bankowych, takich jak udzielenie kredytu, nie powinien następować na podmioty, które nie są uprawnione do udzielania kredytów, co może wpłynąć na ocenę legalności takiej cesji.
Jakie firmy windykacyjne w Polsce kupują długi konsumenckie?
W Polsce rynek windykacji długów konsumenckich jest dobrze rozwinięty, a kilka firm wyróżnia się jako liderzy w skupie i zarządzaniu wierzytelnościami. Wśród największych firm windykacyjnych, które zajmują się skupem długów konsumenckich, można wymienić KRUK S.A., największego gracza na polskim rynku, który działa również w innych krajach Europy Środkowej. Innymi ważnymi podmiotami są BEST S.A., Hoist Finance oraz Ultimo. Firmy te nabywają pakiety wierzytelności od banków, firm pożyczkowych czy telekomunikacyjnych, a następnie podejmują działania mające na celu odzyskanie należności.
Warto jednak wiedzieć, że dłużnicy mają możliwość kwestionowania roszczeń w sądzie, zwłaszcza jeśli uważają, że dług został naliczony niesłusznie lub w nieprawidłowej wysokości. Co więcej, firmy windykacyjne często otwarte są na negocjacje, oferując restrukturyzację zadłużenia lub rozłożenie spłaty na dogodne raty. W niektórych przypadkach możliwe jest również częściowe umorzenie długu, które może sięgać nawet kilkudziesięciu procent wartości zadłużenia. Takie rozwiązania pozwalają dłużnikom na bardziej przystępne uregulowanie zobowiązań, a firmom windykacyjnym na szybsze zakończenie sprawy.
Otrzymałeś zawiadomienie o cesji długu?
Nie wiesz, co zrobić, gdy Twój dług został przekazany innemu wierzycielowi? Skontaktuj się ze mną, aby dowiedzieć się, jakie kroki możesz podjąć, by chronić swoje prawa i znaleźć najlepsze rozwiązanie!
Skontaktuj się teraz!Bibliografia: G. Sikorski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2024, art. 509.
Poprosiłam (mailowo) firmę Hoist o okazanie dokumentów, o których mowa we wpisie. Po miesiącu otrzymałam odpowiedź z prośbą o własnoręczne podpisanie pisma. Dodam, że sprawa dotyczy zobowiązania wobec Ferratum, więc firma nawet nie jest w stanie zweryfikować mojego podpisu. Wysyłać/nie wysyłać?
Ja bym zostawił sprawę do rozpatrzenia sądowi. Wtedy HOIST będzie mógł okazać komplet dokumentów.
[…] Dowiedz się wiecej o sprzedaży długu […]
[…] też podkreślić, że niektóre umowy pożyczek zostały objęte cesjami na inne podmioty, takimi jak SVEA – jeśli ktokolwiek posiada takie zobowiązania, powinien […]